سال‌هاست که خصوصی‌سازی خودروسازان به عنوان یکی از اهداف کلیدی سیاست‌های صنعتی ایران مطرح بوده و اگرچه گام‌هایی در این راستا برداشته شده، اما همچنان دولت نقشی اساسی در صنعت خودروسازی ایفا می‌کند. پس از انقلاب ۱۳۵۷، خودروسازی ایران به شدت دولتی شد و همچنان خودروسازان بزرگ، نظیر ایران خودرو و سایپا، با دخالت‌های دولتی و حاکمیتی به فعالیت خود ادامه می‌دهند. به‌رغم کاهش سهم دولت در این شرکت‌ها، تأثیرگذاری نهادهای دولتی به طور کامل حذف نشده است، به گونه‌ای که در حال حاضر دولت کمتر از ۲۰ درصد سهام سایپا و کمتر از ۱۰ درصد سهام ایران خودرو را داراست، اما نفوذ و دخالت در سیاست‌گذاری و مدیریت همچنان محسوس است.

تأملی بر واگذاری‌ها و موفقیت‌ها

سیاستگذاران و کارشناسان بر این باورند که دولت باید یا سهم خود را در خودروسازی‌ها به بخش خصوصی واقعی واگذار کند یا نفوذ و دخالتش را محدود به سهم واقعی خود نماید. در حالی که دولت‌ها طی سال‌های مختلف از اجرای خصوصی‌سازی صحبت کرده‌اند، همچنان خودروسازان عمده کشور تحت نظارت و دخالت نهادهای حاکمیتی قرار دارند. در بررسی دلایل تعلل سیاستگذاران، به تجربه‌های ناموفق خصوصی‌سازی در دیگر صنایع مانند شرکت نیشکر هفت تپه اشاره می‌شود که نگرانی‌ها از بروز مشکلات مشابه در خودروسازی‌ها را به دنبال داشته است. همچنین خودروسازی به دلیل جذابیت‌های اقتصادی بالای آن، به یکی از صنایعی بدل شده که سیاستگذاران تمایل دارند همچنان بر آن حکمرانی کنند.

نمونه موفق خصوصی‌سازی در «گروه بهمن»

یکی از نمونه‌های موفق خصوصی‌سازی در صنعت خودروسازی ایران، واگذاری سهام «گروه بهمن» به بخش خصوصی است. در سال ۱۳۹۵، ۶۲ درصد از سهام این شرکت به «صنایع قطعه‌سازی کروز» واگذار شد و از آن زمان تاکنون، تحولات گسترده‌ای در بخش‌های تولید، توسعه محصول و تیراژ در این گروه رخ داده است. اکنون «گروه بهمن» با زیرمجموعه‌های خود، از جمله بهمن موتور، بهمن دیزل، سیبا موتور و دیگر شرکت‌ها، به عنوان یکی از بازیگران اصلی در بازار خودروی ایران شناخته می‌شود. این شرکت با گسترش زیرساخت‌های تولید خود در شهرهایی نظیر قزوین، تبریز و ساوه توانسته است به رقابتی نسبی با دیگر خودروسازان برسد.

رشد تولید و تیراژ؛ دستاوردهای پس از خصوصی‌سازی

عملکرد «گروه بهمن» در زمینه تولید نیز بهبود قابل‌توجهی داشته است. این شرکت در سال ۱۴۰۱ حدود ۴۶ هزار دستگاه خودرو تولید کرد و رشد ۲۴ درصدی نسبت به سال گذشته را ثبت کرد. «گروه بهمن» اکنون ۲۰ درصد از سهم بازار وانت کشور را در اختیار دارد و رتبه سوم را در تولید وانت و سایر محصولات تجاری به خود اختصاص داده است. در بخش مینی‌بوس و میدل‌باس نیز، بهمن دیزل به عنوان تولیدکننده اصلی در ایران شناخته می‌شود و بخش تجاری گروه بهمن همچنان به حفظ و تقویت جایگاه خود در بازار داخلی مشغول است.

اشتغال‌زایی و توسعه فیزیکی؛ اثرات مثبت خصوصی‌سازی

پس از خصوصی‌سازی، «گروه بهمن» نه تنها نیروی انسانی خود را کاهش نداد، بلکه تعداد کارکنانش را دو برابر کرد و از ۳۶۶۸ نفر در سال ۱۳۹۵ به ۷۳۶۶ نفر در سال ۱۴۰۲ رساند. از نظر توسعه فیزیکی، بهمن موتور فضای خود را از ۲۵ هکتار به ۱۶۳ هکتار افزایش داده است. با راه‌اندازی خطوط پرس جدید و افزایش ظرفیت تولید، بهمن موتور اکنون توانایی تولید روزانه ۴۴۰ دستگاه خودرو را دارد و افق بلندمدت این شرکت رسیدن به تولید سالانه ۳۰۰ هزار دستگاه است.

نقش «گروه بهمن» به عنوان الگوی موفق خصوصی‌سازی

تجربه «گروه بهمن» می‌تواند الگویی موفق برای خصوصی‌سازی در دیگر خودروسازان باشد. این شرکت با توسعه زیرساخت‌ها، رشد تیراژ تولید و اشتغال‌زایی قابل‌توجه، نشان داده است که خصوصی‌سازی می‌تواند نه تنها به بهبود عملکرد شرکت‌ها منجر شود، بلکه به رونق اقتصادی و توسعه صنعتی کشور نیز کمک کند.